Zwyrodnienie stawów biodrowych, inaczej koksartroza, to choroba dotykająca coraz częściej ludzi młodych. Dotychczas kojarzona z ludźmi starszymi, obecnie wymyka się powszechnemu wiekowemu stereotypowi. Czym zatem jest koksartroza?
Krótko mówiąc – zużyciem stawu, na które wpływ mają – w zależności od typu (pierwotnego lub wtórnego): wady wrodzone (w tym niedorozwój panewki biodrowej), kontuzje i urazy (w tym złamanie biodra), aktywny tryb życia, nadwaga, przebyte urazy, nadmiernie obciążanie stawu biodrowego, wrodzona dysplazja, zwichnięcia stawu biodrowego, hemofilia, choroba Perthesa, choroba Pageta, krzywica, osteomalacja, zaburzenia metaboliczne, zmiany w ukrwieniu głowy i szyjki kości udowej, przebyta terapia kortykosteroidami. Wszystkie te czynniki mogą powodować uszkodzenia struktur i zaburzać funkcje stawu, wywołując tym samym dolegliwości bólowe i prowadzić do ograniczenia jego ruchomości, do tego stopnia, że kłopotem staje się trudność w wykonywaniu takich czynności, jak zwykłe zakładanie skarpetek czy butów. Dlatego pogłębiające się z czasem zwyrodnienie jest w stanie skutecznie ograniczyć codzienną aktywność pacjenta.
W trakcie rozwijającej się koksartrozy stopniowo zostaje niszczona (starta) chrząstka stawowa biodra. Tym samym przestaje ona chronić i odsłania stykające się ze sobą powierzchnie kostne stawu, które zaczynają o siebie trzeć. Przy okazji chrząstka traci także swoje właściwości amortyzujące. W wyniku tych procesów nasady kości ulegają zmianie i systematycznej destrukcji. Przy okazji, w obrębie stawu biodrowego, rozwija się stan zapalny błony maziowej.
Rehabilitacja po wszczepieniu endoprotezy stawu biodrowego
Najczęstszym objawem zwyrodnienia stawów biodrowych jest wielopostaciowy ból. Ból występujący przy obciążeniu kończyny, w stanie jej spoczynku, podczas dotyku, a do tego sztywność stawu biodrowego, ograniczenie jego ruchomości i problemy z prawidłowym chodzeniem. Początkowo, doznania bólowe pojawiają się jedynie w czasie obciążania kończyny. W miarę postępowania choroby, dolegliwości uwidaczniają się w okolicach pachwiny i promieniują do kolana bądź lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Powodują przykurcz zgięciowy, a nawet skrócenie samej kończyny.
W reakcji obronnej na ból pacjenci zaczynają oszczędzać biodro, co widoczne jest w chodzie chorego, w jego wahadłowym i rotacyjnym ruchu tułowia. Nierówne rozłożenie nacisku i ciężaru prowadzi do stopniowego zaniku mięśni uda i pośladka, a trzeba wiedzieć, że nierzadko koksartroza dotyczy nie jednego ale obu stawów biodrowych. Dlatego deficyty mięśniowe kończą się później kulami łokciowymi.
Choroba nieleczona, wraz z upływem czasu, postępuje. Jednak poprzez odpowiednio wdrożone leczenie można spowolnić jej przebieg. Odpowiednia terapia jest w stanie zmniejszyć ból, ochronić chrząstkę stawową oraz poprawić ruchomość samego stawu. Pozwala również wydłużyć funkcjonalny czas stawu bez konieczności przeprowadzania zabiegu operacyjnego.
W postawieniu prawidłowej diagnozy stosuje się ocenę zakresu możliwości przywodzenia i odwodzenia uda oraz jego rotacji wewnętrznej i zewnętrznej. Wykonuje się także zdjęcie rentgenowskie, czasem rezonans magnetyczny. U niektórych pacjentów lekarz może zlecić wykonanie badań laboratoryjnych, jak: morfologia krwi, poziom kwasu moczowego, CRP, OB czy RF (badanie czynnika reumatoidalnego). Przeważnie, zwężenie szpary stawowej i obecność osteofitów wraz z uporczywym bólem świadczy o prawidłowym rozpoznaniu zwyrodnienia stawu biodrowego.
We wczesnym stadium rozwojowym choroby, zwyrodnienie stawu biodrowego leczy się przede wszystkim zachowawczo. Stosuje się działające miejscowo i ogólnie leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Pomagają one złagodzić objawy bólowe. Wykonuje się także iniekcje środków farmakologicznych (sterydy – działają przeciw zapalanie, redukując ból i poprawiając ruchomość stawu; kwas hialuronowy – nadaje odpowiedni poślizg oraz zwiększa amortyzację; osocze bogatopłytkowe – stymuluje regenerację czynników wzrostu) bezpośrednio do zmienionego chorobowo stawu.
Jednakże największą rolę w procesie dochodzenia do zdrowia pacjentów z koksartrozą odgrywa rehabilitacja. Obejmuje ona zabiegi z zakresu fizjoterapii (masaże, krioterapia, jonoforeza, prądy, pole magnetyczne, laser, ciepłolecznictwo – rozluźnia mięśnie i zmniejsza przykurcz czy uderzeniowa fala akustyczna), jak i ćwiczenia. Kinezyterapia (leczenie ruchem) ma na celu możliwie jak najdłuższe utrzymanie układu mięśniowego w dobrej kondycji. zapewnić jak najwięcej ruchu przy jak najmniejszym obciążeniu stawu. Generalnie zajęte chorobowo stawy poddaje się planowemu ruchowi i wszelkim ćwiczeniom w odciążeniu. Wbrew pozorom ruch ma zbawienny wpływ na sprawność stawu i jego prawidłowe funkcjonowanie. Powoduje on wymianę mazi stawowej, a jego brak jej zastój, co z kolei prowadzi do stanów zapalnych. W rehabilitacji dobrze sprawdza się jazda na rowerze. Ten rodzaj aktywności pomaga zachować ruch w stawie i wzmacnia mięśnie, bez zbędnego obciążania stawu. Warto także pomyśleć o ćwiczeniach rozciągających, które wzmacniają i poprawiają funkcję stawu.
Obowiązkowym punktem kuracji jest zrzucenie kilogramów, a odpowiednia dieta wraz z odpowiednią suplementacją ma za zadanie dostarczenie składników potrzebnych do odbudowy chrząstki i wszelkich substancji przeciwzapalnych.
W stanach zaawansowanych, kiedy uszkodzony staw w sposób znaczny ogranicza ruchy, chorego kwalifikuje się do zabiegu operacyjnego. Zabieg, w zależności od stopnia destrukcji, przeprowadza się z wykorzystaniem artroskopu lub metodą otwartą – wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego.
Należy mieć jednak na uwadze, że im wcześniej wdrożone zostanie prawidłowe leczenie, w wielu przypadkach odsunie ono konieczność operacji lub zupełnie przed nią uchroni, dlatego z podjęciem jak najszybszego leczenia nie należy zwlekać.
Gabinet Fizjoterapeutyczny Rzeszów